Farklı coğrafyalardan toplumların yaşantıları hiç olmadığı kadar birbirlerine benzerlik arz etmektedir. Bu benzerlik marka tercihleri, yeme-içme-giyim seçimleri ve harcama tutumlarında kendini göstermektedir. Özellikle teknolojiyle yatıp kalkan milenyum kuşağının Hollanda’lı, Türk, Alman, Amerika’lı ya da Kore’li akranları müziğe, sinemaya, bilgiye ve modaya aynı kanalları kullanarak ulaştıkları için benzer istekleri, tutum ve davranışları ortaya çıkmaktadır. Yaşam doyum ve beklentileri de önceki nesillere nispeten daha benzerdir. Bu durum kaçınılmaz olarak iş hayatına da yansımış ve klasik çalışma tarzına alternatif çalışma şekilleri ortaya çıkmıştır. Öyle ki, kariyer seçimi yaparken “serbest çalışabileceğim bir iş olsun” bir kriter haline gelmiştir. Yani “hangi işi yapsam?”, “hangi işte çok kazanırım?” ya da “en iyi hangi işte çalışırım?” sorularına “hangi işte uzaktan da çalışabilirim?” eklenmiştir. Yeni olmasa da, freelance, part-time, uzaktan çalışma, home office, serbest çalışma gibi bir takım kavramları son zamanlarda çalışma hayatında daha sık duyar olduk.

Tek bir firmaya bağlı kalmıyoruz

İş dünyasının köklü markalarının ve 20 yıl üzerinde geçmişe sahip işletmelerin alışık olduğu ve sürdürdüğü 9-6 mesai sisteminin karşısında duran uzaktan çalışma sistemi, etki alanını daha da genişleteceğe benziyor. Artık sadece milenyum kuşağı değil, alanında uzman 30 yaş üzeri bir çok profesyonel tek bir firmaya bağlı olmak yerine, uzmanlıklarını hizmet olarak aynı anda birden fazla işletmeye sunmayı tercih eder hale gelmiştir ve bu sistemi benimseyen uzman sayısı her geçen gün artmaktadır.

Türkiye’de her işletme bu çalışma tarzına sıcak bakmasa da, belli sektörler bir takım sebeplerden dolayı bunu kullanmaktadır. Bu sebeplere maliyetleri düşürmek, maaşlı yetkin personel bulamamak, belli hizmetlere sadece belli dönemlerde ihtiyaç duymak gibi örnekler gösterebiliriz. Elbette ki her iş kolunda bu değişimi bekleyemeyiz. Üretim ve ağır sanayi alanında faaliyet gösteren şirketlerin mavi yaka personelini dışarıda çalıştırması mümkün değildir. Buna daha çok dijital mecralar ve hizmet sektörü örnek gösterilebilir.

Yeni nesil çalışma şartlarına uyum sağlamakta fayda gören şirketler bir taraftan yetenekli kişileri kendi şirketlerine çekmek ve kalıcı olmalarını sağlamak için ev ortamı rahatlığında ofis dizaynlarına yöneldiler ve çalışanlara mesai sürelerinde verimli ve stresten uzak çalışmaları için olumlu değişiklikler yaptılar; diğer yandan şirkette yapılacak her iş için personel almaktansa, uygun projelerde dışarıdan dönemsel uzman desteğine başvurmayı tercih etmektedirler.

Teknoloji bizi özgür kılıyor!

Teknoloji küçük-büyük ekiplerin bir arada çalışmasına imkan veren bir çok yazılım geliştirerek bu sistemi desteklemektedir. Bu sayede aynı proje üzerinde -aynı şehirde olsun, veya dünyanın diğer ülkelerinden olsun- oluşturduğumuz bir ekiple kolaylıkla eş zamanlı çalışabiliyoruz. Video konferanslar, crm programları, veri paylaşım yazılımları, anlık ileti programları ve daha nice teknolojik araç sayesinde birbirimizle kesintisiz iletişim halinde çalışabiliyoruz. En bilinen ve faydalı örnekler; Slack, Evernote, Google Drive, Hubspot, Google Dokümanlar, Skype, Facetime, Whatsapp, Telegram, Trello, Mindmeister. Bu programları sadece birbirinden uzak ekipler değil aynı çatı altında çalışan insanlar da kullanıyor. Yani birbirimizi görmeden bu programları kullanıyor ve mesai bitiminde iş çıkışı birbirimize iyi akşamlar deyip gidiyoruz. Bu durumda uzaktan çalışmanın ofiste çalışmaya göre ne gibi bir dezavantajı olabilir?

Ben uzaktan freelance çalışıyorum!?

Anlamadım. Uzaktan mı çalışıyorsunuz, yoksa freelance mi çalışıyorsunuz? Bir şirketin personeli misiniz? Yoksa bağımsız mı çalışıyorsunuz? Konunun detaylarına girmeden önce bazı terimsel farklılıkları belirtmekte fayda var.

Freelance: Freelance çalışan kişiler bir şirketin çalışanı olmak zorunda değildir. Genellikle serbest olarak (self employed) çalışırlar ve kendilerini websiteleri, sosyal medya hesapları ve referanslar vs. aracılığıyla tanıtırlar. Freelance çalışanlara kolayca ulaşmanızı ve hizmet almanızı sağlayan platformlar da mevcuttur (bionluk.com, armut.com, upwork, fiverr etc.)
Uzaktan çalışma: Bu grupta ise uzmanlar çoğunlukla bir firmanın çalışanıdırlar ve ofise gitmeden adı üstünde ofis dışında çalışırlar. Özellikle işletmelerin saha satış temsilcileri, pr çalışanları gibi; ya da işletmenin bulunduğu yerden farklı bir şehir veya ülkede ikamet edenler bu gruba dahildir.
Her iki grubun da üyeleri evlerinde (home office), paylaşımlı ofislerde (co-working offices) ya da çalışma ortamı sağlayan café, kütüphane gibi yerlerde çalışırlar.
Part-time: part-time ise zamanın belirlenmiş bir kısmının iş yerinde hizmet vererek geçirildiği çalışma sistemidir.

Uzaktan çalışmanın avantaj ve dezavantajları

Şimdi de hem şirketler hem de çalışanlar açısından ofis dışında çalışmanın avantaj ve dezavantajlarına bakalım.

Avantajlar:

Firmalar açısından;

• Çalışanların bir kısmını ofis dışında tutarak ofis giderlerinin azaltılmasını mümkün kılabilirsiniz. Ofis giderlerine çalışanların aylık ödeneklerini de katarsak giderlerde kayda değer düşüşler olacaktır.
• Maaşlı çalıştırıldığında yüksek ücretler ödemek durumunda kalacağınız personelleri, şehir engelini ortadan kaldırarak farklı yerlerden bulabilir ve daha uygun bütçeli anlaşmalar yapabilirsiniz.
• Ofiste geçirilen zamanın büyük kısmı çay kahve molalarına, yemek zamanına, iş dışı sohbetlere, denetlenmesi zor evrak, istişare, tartışma ve yazışma trafiğine gitmektedir. Gerçekten yapılan işin kaç saat olduğunu hesaplamak imkansızdır. Öte yandan çalışanların birbirleriyle olan ilişkilerinin uyumlu olması iyi bir şey iken, bu durum aralarındaki sohbetin de koyu olduğunu gösterir ve bu sohbetlerin de mesai saatlerinin ne kadarını kapsadığını hesaplamak imkansızdır; hatta iş konusunda oldukça dikkat dağıtıcı bir etkiye sahiptir. Burada iş yerinde sohbet, mola, dinlenme ve iş dengesini kurmayı bilen çalışanları elbette tenzih ederim.

Çalışan açısından;

• İşe gitme-gelme, hazırlanma koşuşturmacası olmadan; dikkatinizi dağıtan ve iş yapmanızı engelleyen her türlü etkenden uzak bir şekilde sadece işinize odaklanarak daha verimli çalışabilirsiniz.
• Çocuklu bir aileyseniz çocuğunuzla birlikte daha fazla vakit geçirebilir, ayrıca kreş masraflarından da tasarruf edebilirsiniz.
• Zamanınızı iyi kullanarak spor yapabilir, evinizde yaptığınız yemeği yiyerek daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.
• Mobbing, iş arkadaşlarıyla anlaşamama, çalışma ortamından rahatsız olma (belki de ofisin enerjisi sizi gergin biri yapıyordur) ya da buna benzer durumlar yaşamazsınız.
• İşinizi gereğince yaptığınız sürece çalışma saatlerinizi esnek tutabilirsiniz. Evinizde, ofiste olduğu gibi etraftaki gözler size çevrilmesin diye sürekli bilgisayarınızda çalışıyor gibi yapmak zorunda kalmazsınız.
• Ev ortamında sıkılırsanız mekan değiştirebilir, bahçenizde, balkonunuzda, arkadaşınızın evinde ya da kafede çalışmaya devam edebilirsiniz.
• İş hayatının bir takım görünür/görünmez giderlerinden tasarruf edebilirsiniz.

Dezavantajlar:

Firmalar açısından;

• Farklı yerlerde bulunan çalışanlarınızla kurumsal imaj verememe tehlikesi mevcuttur. İletişim ve koordinasyon konusunda performansınız düşük olursa kurumsal kültür oluşturma konusunda sıkıntı yaşayabilirsiniz. Bununla birlikte; eğer çalışanlarınız şirketinizin vizyonunu benimsemişse bu bir dezavantaj değildir. Aksine sahada sizi temsil eden insanlar var demektir. Çalışanlarınız ister ofisten ister uzaktan olsun, markanızı her mecrada en iyi şekilde temsil edebilmeli ve bunun için de şirkete karşı aidiyet duygusu gelişmiş olmalıdır. Şirketin misyon ve vizyonunu benimsemeyen ofis çalışanları, benimseyen ofis dışı çalışanlarından daha değerli değildir. Burada önemli olan mekan kavramı olmaksızın çalışanın şirket hakkında ne hissettiği ve ne katabileceğidir.
• Hem işveren hem çalışan açısından bir durum var ki o da duyguların aktarımıdır. Dijital olarak kurulan iletişimde taraflar mesajlarını karşı tarafa aktarırken yanlış anlaşılmaya sebep olabilir. Yöneticinin yazdığı esprili bir mesaj karşı tarafta ciddi anlaşılabilir, kırıcı olabilir ya da patron ekibe tasvip etmediği bir durumu yazar, ekip ise bunu espri zannedebilir. Bunun önüne geçmek için de emoji kullanmak zorunda kalırız, ki o da durumu tam ifade etmeyebilir. Böyle olunca, yüz yüze iletişim her zaman yazışmaya göre bir adım önde kalıyor.

Çalışanlar açısından;

• Ofis ortamından uzak olmak iş hareketliliğinden uzaklaştırarak şirketinize karşı yabancılaştırabilir ve kendinizi yalnız, uzaklaştırılmış hissedebilirsiniz. Çalışma ekibiniz ve yöneticilerinizle iletişimi canlı tutarak olumsuz hisleri yok etmeniz gerekir.
• İletişim konusunda zaman zaman paylaşım ve işbirliği sıkıntıları yaşayabilirsiniz. Ofis çalışanları sizi kıskanabilir ve ihtiyacınız olan şeye ihtiyacınız olduğu anda ulaşmanızda yavaş ve isteksiz davranabilirler.
• İş ortamında yaşanılan dikkat dağıtıcı etkenlerin benzerleri ev ortamında da mevcuttur. Evdeyim diyerek rehavete kapılabilir, işlerinizi geciktirebilir ya da son ana bırakıp sıkıntı yaşayabilirsiniz. Ayrıca mutfakta fazla zaman geçirmek, arkadaşlar, televizyon, sosyal medya, müzik vb dikkat dağıtıcılara karşı da önleminizi almalısınız.
• 9-6 mesaisinden kurtulmuş olmanız her zaman iyi bir şey olmayabilir. Mesai saatlerinin ortadan kalkması, planlı çalışmazsanız, tüm gününüzü alan bir çalışma hayatına dönüşebilir, birden kendinizi ofiste olduğundan daha uzun saatler çalışıyor halde bulabilirsiniz.

Uzaktan çalışma ile iş-özel hayat dengesi

Öncelikle istediğiniz yerden çalışma esnekliğinin, günün tüm saatlerinde çalışmaya hazır olduğunuz anlamına gelmediğini bilin. Çalışma programınızı oluşturun ve ona sadık kalmaya çalışın. Aksi takdirde ofis ortamı hakkında çok güzel şeyler düşünmeye başlarsınız. İkinci olarak çalışıyor ve çalışmıyor olduğunuz saatleri ilgili herkesin bilmesini sağlayın ve kullandığınız dijital tüm platformlarda müsait, çalışıyor, meşgul, çalışmıyor vb bildirimler yayınlayın ki insanlar hangi saatlerde ne için size ulaşabileceklerini bilsinler. Patronunuz size maaş veriyor diye sizi iş saatleri dışında aramak gibi bir hakka sahip değildir. Bu hakka sizin izninizle sahip olabilir. Evin atmosferini biraz ofis havasına sokmak için işe gidecekmişsiniz gibi giyinin ve masanızın başına geçin. Televizyon karşısında pijama-terlik vaziyette başlayacağınız işin sonu pek parlak olmayacaktır. Hatta havayı dağıtmak için öğle arasında dışarıda yürüyüş yapabilir ve tekrar eve dönerek masanıza oturabilir, çalışmaya başlayabilirsiniz. Liste kolaylıkla uzatılabilir ancak çalışma sisteminiz en az bu üç ögeden oluşmalıdır. Disiplinli bir çalışma sistemi içerisinde ofiste çalıştığınız saatlerden ve performanstan daha fazla verim alacağınızdan emin olabilirsiniz.